_edited.png)
In gesprek met Lander Cornelis
Over accupunctuur en kruidengeneeskunde, het verband tussen een korenbloem en een regenboogvlies, zachte heelmeesters, de aha-erlebnis en het lichaam als een minimum aan vaste stof in een wandelende watertoren.
'Grave security concerns can arise as a result of demographic trends, chronic poverty, economic inequality, environmental degradation, pandemic diseases, organized crime, repressive governance and other developments no state can control alone. Arms can't address such concerns.' -
Ban Ki Moon
Hoe blik je terug op de pandemie?
Een pandemie is volgens mij een teken aan de wand. In eerste instantie gaf de pandemie mij een gevoel van indirecte hoop. De gezondheid was nu belangrijker dan onze economie. En ook bracht het een beetje het principe van: zie je nu wel dat we één en dezelfde soort zijn en dat racisme en vijandschap de grootste illusies ter wereld zijn die we nu hebben af te leren. Geen dierenmarkt in Wuhan, geen moskee in Iran, geen voetbalstadion in Duitsland of opgeschoren schatrijke wijk met ski vakantiegangers in Zwitserland zou gespaard worden. Dit gaat ons mensenlevens en leerstof kosten, dacht ik, wat een interessante maar ook bikkelharde buitenkans kon zijn om van te leren. Je zou zo een pandemie misschien op twee manieren kunnen bekijken. Puur natuurkundig gezien lijkt het een problematiek van overpopulatie en disbalans waardoor de natuur zelf dat onevenwicht gaat trachten te herstellen. Een soort nutsvoorziening in haar huisvesting. Ik hoopte dat het nieuwe zoden aan de dijk zou zetten, dreigende oorlogen onder mensen zou vermijden, dat er nieuwe samenwerkingen zouden ontstaan tussen alle vormen van oorspronkelijke en reguliere geneeskunde. Ikzelf heb in januari tweeduizend twintig iets doorgemaakt wat corona had kunnen zijn maar wat niet verder onderzocht is geworden. Ik hoestte als een machinegeweer en had mijn schedeldelen met mijn handen bij elkaar te klemmen. Ik moest drie weken rechtop zittend de nacht doorbrengen en ik meende dat ik beademing nodig had. Ook mijn vriendin was er slecht aan toe en hoestte zelfs bloed partikels op. Onze twee kinderen vielen beurtelings in slaap. We hebben ongeveer een maand moeten overleven. Het ging zo tekeer dat ik dacht: dit zal toch geen corona zijn, zeker? Het was een angstaanjagende maand waarbij we amper uit ons bed raakten maar omdat toen nog werd aangenomen dat de ziekte nog niet in Europa kon zijn (ondanks dat het vliegtuigverkeer niet stilstond) en er nog geen tests bestonden werd er die maand nog geen onderzoek naar corona gedaan. Ik heb me moeten behelpen met de hulp van een Chinees acupuncturist die me kruiden voorschreef die al na een halve week een duidelijk positief resultaat opleverden. Net voor de eerste piek van maart tweeduizend twintig kreeg mijn zoontje dan ook nog eens meningitis. Een bacteriële hersenvliesontsteking. Met vaderdag moest hij naar het ziekenhuis waar hij door het oog van de naald is gekropen. Als je mij vraagt hoe de pandemie voor mij is geweest dan heb ik te melden dat ik daar erg van heb afgezien. Enerzijds vind ik dat veel mensen daar niets van opstaken: denk aan de lockdown feestjes en aan diegenen die zeurden dat ze niet meer met vakantie konden gaan. Anderzijds was er de betuttelende maar zogenaamd goed bedoelde toon die de boodschap verkondigde dat er koortsachtig naar een vaccin werd gezocht. We zijn als mensheid een succesrijke soort gebleken maar niet ten koste van elke prijs. The sky is the limit lijkt me één van de steeds terugkerende illusies die het mensdom gekend heeft. Ook wij als soort hebben aan onszelf toe te geven dat we een natuurkundig evenwicht met de voeten hebben getreden. We hebben de planeet uitgebuit en uitgeput. Ik ben geen voorstander van een schuldgevoel dat ons in de weg staat want dan bestaat het gevaar dat we ons in allerlei modernistisch bijgeloof kunnen verliezen. Ik denk dat de kunst erin bestaat onze ogen open te houden en onze geesten helder en dat een vaccinatie een snelle en efficiënte oplossing biedt. Anderzijds heb ik mij lange tijd doodgeërgerd aan het woord antivaccer. Ik vind dat een beetje hetzelfde klinken als ketter. Ook weet ik niet of ik wel een eerlijke keuze heb gekregen tussen het nemen van dat Chinese kruiden bestanddeel en mijn twee vaccinaties met Pfizer Biontech. Ik weet niet in welke mate ik heb aan te nemen dat het in mijn geval corona was of eerder een bacteriële gastheer of een combinatie van iets viraals... En dat er meerdere wegen naar Rome moeten leiden behalve een vaccin lijkt me dan weer niet onaannemelijk. Mijn vriendin vroeg zich tevens af waarom biologen geen vleermuizen hebben onderzocht om te kijken op welke manier ze resistent zijn. Zo zou je je kunnen afvragen waar de immunologen bleven op de buis. We hoorden enkel de virologen. Bedenk maar waarom giraffen tegen de wind in van de bladeren eten bij een bosrand. Ze voelen of weten intuïtief of uit ervaring dat bomen chemische afscheidingen maken waardoor ze de rest van hun soortgenoten waarschuwen dat hun loof wordt opgegeten waardoor ze giftig worden. Als de wind dan uit het bos naar de giraffen waait worden de bomen niet giftig en kunnen de giraffen de bladeren blijven eten. Ik ben van de overtuiging dat er behalve de reguliere geneeskunde ook een oorspronkelijke kruidengeneeskunde moet bestaan die zich meer op intuïtief gebied afspeelt. Denk maar aan Aspirine wat gemaakt is op basis van salicylzuur wat van salix afkomstig is en dus van de wilg. Als je dan bedenkt dat Keltische meisjes met liefdesverdriet een wilgenkrans vlochten om die rond hun hoofd te doen tegen de kopzorgen... Of waarom een korenbloem die net dezelfde structuur heeft als een regenboogvlies tegen lasogen werkt en rode kornoelje een prima cardiologisch middel vormt voor de aderen en de bloedvaten; kijk maar naar de takken van de rode kornoelje in de herfst... Dat kan je visueel vaststellen. De natuur is in onbruik geraakt maar er hebben ten tijde van de Vikingen doodstraffen op het vellen van eikenbomen bestaan. Wat wisten zij nog over de medicinale eigenschappen van eiken? Wie zal het zeggen? Dus vind ik dat er meer samenwerkingsverbanden moeten en mogen bestaan tussen alle geneeswijzen voor het bestrijden van zo een pandemie als corona en dat is onvoldoende gebeurd.
Over naar de poëzie. We belichten drie gedichten uit jouw werk en beginnen met een fragment uit 'ode aan Jos Struelens'.
Zoals het goud in fluitenkruid stond
Vergat ik wat begon als pijn
Als het donkere lied dat namen gaf
Zo dacht ik mij vast
Aan de scherpsappen van bereklauw
Aan de stekels van kale jonkers
Die hun paarse bloemen
Naar traag bevattingsvermogen
Naar een maan deden groeien
Die bleek stond als krijt
Ik heb bewust Jos Struelens niet opgezocht, zodat ik het gedicht onbevangen kon lezen. In het gedicht noem je planten die tot de verbeelding spreken. Fluitenkruid, bereklauw en kale jonkers. Je vermeldt ook zijn kennis van de sterren, hun banen en hun reizen. In de kuilen van zijn handpalmen bloesemt de meidoorn. Ik waag een wilde gok. Was Jos Struelens een herborist, een tuinman, een astronoom? Of niets van dat alles? Wat maakt hem zo bijzonder?
Jos Struelens was een acupuncturist die ik eenentwintig jaar van mijn leven heb gekend. Hij was een zeer inspirerend en charismatisch geneesheer binnen de traditionele Chinese geneeskunde en heeft die hier ook in België op de kaart gezet. Ik leerde Jos Struelens kennen toen ik ongeveer eenentwintig jaar was. Ik sukkelde toen met depressieve en psychische klachten. Hij is mijn mentor en begeleider geweest in een aartsmoeilijke periode van mijn levensloop en heeft mij het relativisme doen leren begrijpen van een geclaimd en gepolariseerd ziektebeeld wat (althans volgens de reguliere westerse psychiatrie) in de verdomhoek van de schizofrenie gesorteerd wordt. Het is dankzij hem dat ik nog leef en dat ik niet in een isoleercel of één of andere strafrechtelijke situatie ben verzeild geraakt. Hij heeft de bruikbare energie weer in me weten aan te zwengelen via acupunctuur en de overtollige verkeerde energie weten om te polen naar iets constructief. Hij deed dat wel op een wijze dat het ons beide ten goede kwam. Hij kon me de richting aanwijzen waardoor ik de juiste conclusies trok alsof ik ze zelf had bedacht. Hij deed dat met het juiste respect zodat het mijn levenspad bleef en niet enkel het zijne.
Je verwijst twee keer naar een wijsheid.
Alleen de wijze treedt in het licht
Die in het zenit van verheven wit
De melk uit anemonen drinkt
Die u mij hebt gewezen in het woud
De wijze bron en de wijze die in het licht treedt. Sterker nog, in het zenit. Hij komt er witter dan wit uit want in het verheven wit drinkt hij melk uit (witte) anemonen. Is wijsheid wit? Een bron van licht? Wat maakt een mens wijs? Wat is jouw bron van wijsheid?
Uiteraard is wit wijzer dan zwart lijkt me. Wijsheid verwijst naar wit omdat wit licht is. En in het licht zijn dingen beter interpreteerbaar dan in het donker. Marcel Jouhandeau zei ooit: In het licht lijkt het monster vaak de schaduw van een vlinder. Tevens betekent het woord monster niet meer dan iets wat getoond wordt. Een staal van iets wat confronteert en wat ons iets bijbrengt. Hoe erg en ingrijpend iets ook is; we leren soms beter uit een harde psychologische kaakslag dan uit een maar half goed gemeend compliment. Al was het maar om te zien hoe het niet moet waardoor het anders kan. Ik heb twee dingen bevestigd gezien in mijn eigen leven en dat vertaald gezien in de periode van de corona pandemie. Wie niet horen wil moet voelen en zachte heelmeesters maken stinkende wonden. Ik zeg niet dat dat mijn persoonlijke mening is maar ik probeer met die zegswijzen rekening te houden om valkuilen te vermijden.
Ook de mineralen en metalen spelen een rol in het gedicht. Zoals pyriet en blauwkwarts. Zowel aan planten als metalen worden soms helende krachten verbonden. Als je daarin gelooft tenminste. Je verwijst ook in het gedicht naar een heler, een meester, een tovenaar. Wat betekent magie voor u in de context van het gedicht? En in het algemeen?
Magie is voor mij een energetische geladenheid die me uitnodigt om nieuwsgierig te worden naar alles wat me verwondert en wat me fascineert. Het onuitgesprokene waar toch een wereld van uitgaat. Soms is dat een persoon, in het geval van dit gedicht staat de magie voor een onuitgesproken aanbod dat me uitdaagt iets van dit leven te maken. Iets wat de heer Jos Struelens opnieuw in me heeft wakker gemaakt. Soms is magie slechts één kleine gelaatsuitdrukking van een acteur die prachtig stil spel levert, een boom in een landschap of een sfeervolle avond waarbij vlaggen en zand bij een betoncentrale de ijskoude vorst vangen in een noordelijke avondbries en soms is het een aha-erlebnis die de sleutel biedt voor een parallelle gewaarwording waarbij je beseft dat het gedrag van een vrouwtjesspin die een knappe mannetjesspin in het vizier krijgt waardoor ze hem tegemoet holt zich niet anders voltrekt dan een vijftienjarig meisje dat gillend van extase naar haar popidool op de festivalweide rent.
Een tweede gedicht is opgedragen aan jouw dochter Nim. Ook hier komen de planten (bomen) terug. De zilverabeel en elzen. Dus het zal wel een motief zijn. De natuur overheerst. Totaal tegenstrijdig met de huidige tijdgeest. Martin Luther King zei: 'Even if I knew the world would go to pieces, I would still plant my apple tree' Wat heb jij zelf met de bomen?
Bomen zijn behalve longen, airconditioning en waterhuishouding een beetje de goden van onze planeet. Ze maken de verbinding tussen hemel en aarde. Zeker als je je bedenkt dat een boom zijn gewicht aan de lucht te danken heeft. Ze zijn behalve dat ze ons een rijke diversiteit aan medicijnen zoals bijvoorbeeld taxol (wat van de taxus afkomstig is), hout en fruit hebben geschonken ons respect op alle gebied waard. Er is niets waar ik zo van baal als mensen over groene vuiligheid in hun dakgoot spreken of het sentimenteel vinden dat ze een geboortebos aanplanten. Dat soort mensen beseft niet dat de missionarissen die de Vikingen trachtten te kerstenen de marteldood zijn gestorven toen ze probeerden te bewijzen dat hun clans niets zou overkomen als de vergaderboom geveld werd. Onze animistische voorouders leefden met het bos samen en zagen met de oprukkende urbanisatie van de Romeinse christenen wellicht hun medicijnkast en habitat in het gedrang komen waardoor sommige missionarissen met hun endeldarm tegen de afgehakte stam werden gespijkerd omdat ze de woede van de boomgeest over zich hadden afgeroepen. Logisch als je je bedenkt dat alleen nog maar de iep een abortieve werking kan hebben als je van zijn schors een pap maakt. Het lijkt ons vandaag de dag zeer wreed en barbaars dat mensen omwille van de natuur zo moesten sneuvelen maar het had wel een grond aan inhoudelijke redenen. Vandaag de dag kan je om een Ipad die je niet wil afgeven met wat dodelijke messteken om het leven gebracht worden op een perron ergens in een premetrostation.
Vlinders komen uit gebalsemde poppen van farao’s om op te vliegen naar hoge oorden. Nim wordt de klaproos en de muur die juni in zijn bermen zaait. De bloei is alom tegenwoordig en bevrijdt. Zoals in de regels van William Wordsworth. 'How does the meadow flower its bloom unfold? Because the lovely little flower is free down to its root, and in that freedom bold.' Aan wat verbind je de bloei en wat maakt je vrijer?
Eigenlijk is de bloei van een bloem niet anders dan eender welke andere metamorfose. Een bloem zoekt de zon om tot wasdom te komen. Ze is mooi om naar te kijken. Ze lokt bijen, hommels en vlinders en van haar nectar wordt honing gemaakt. Als je haar technisch bekijkt is ze niet minder gulzig dan de sapstroom van een menselijk orgasme. Kunst is om er een geest van sublimatie in te erkennen. Dat gevoel of deze gedachte maakt mij vrijer.
In het gedicht voor Joppe waait het op een maandag. De voren in het veld rijmen op verloren en de dagen lengen. Op de takken ligt duur licht. Andere bomen hier, lorken deze keer. De biodiversiteit wordt goed bewaard in jouw gedichten. Er wordt ook gedrumd. De magie keert terug in het slagwerk. Het instrument dat het ritme inkleurt. Ook in jouw gedichten lijkt het ritme een heel belangrijk gegeven? Hoe breng je de muziek in de poëzie?
Ik geloof in zekere zin in resonantie. Zo heeft alles zijn of haar eigen trillingsfrequentie en structuur waarbinnen iets trilt. Ik vermoed dat die trilling de muziek en het ritme aangeeft dat al aanwezig is voordat het als een gedicht op papier verschijnt. Ik wil aannemen dat alles wat leeft energetisch behuisd is. Zonder energie geen ziel en geen leven. Zo vind ik het begrip stoffelijk overschot helemaal op zijn plaats. De ziel is eruit. Dat is volgens mij geen illusie maar een aannemelijke scheikundige wetenschap.
Poetry is an echo, asking a shadow to dance. (Carl Sandburg) Wat brengt de poëzie in beweging?
Wat zijn voor jou de belangrijkste bestanddelen van poëzie?
Misschien is dat wel het geheim van de fysica. Of waarom je zoiets als homeopathie rechtstreeks met bier kan vergelijken. Wijzelf zijn een minimum aan vaste stof in een wandelende watertoren. Dat er meer ruimte tussen de aanwezigheid van de materie toeft dan dat er materie voorhanden is blijkt wel uit het feit dat je van bier toch dronken kan worden terwijl het toch voor het allergrootste deel uit water bestaat. Ik geloof ook dat taal de kunst moet hebben het onderwerp te omsingelen en juist een vangnet kan zijn met ontsnappingsmogelijkheden. De interpretatie is voor iedereen anders en toch unaniem, denk ik. De bestanddelen van poëzie lijken me klank, ritme, gevoel, adem en organisatie en voor het grootste gedeelte is ze een momentopname waar je even in vertoeft waarna ze toch weer verder stroomt.
Wat ligt er nog voor de boeg na Stamboomverzen?
Mijn tweedelige roman (Prasaad, de Engel en het Onvergetelijke) die ik graag zou willen afschrijven over een reis die zich in Noord-West India afspeelt en Randstadverpozingen: mijn nieuwe dichtbundel in wording die de iriscopie rond mijn geboortestad moet gaan vormen.
lees:
interview: Wim Vandeleene